* on-line.gr *

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Editorial: Το περιοδικό μας ξεκίνησε από τον Πάνο Σ. Αϊβαλή, δημοσιογράφο πριν είκοσι δυο χρόνια [1996] με μοναδικό σκοπό την παρουσίαση όλων των τάσεων της Λογοτεχνίας -ελληνικής και ξένης- με κύρια έμφαση στην ελληνική λογοτεχνία και ποίηση. [ http://genesis.ee.auth.gr/dimakis/Yfos/Yfos.html ]
Η Φωτό Μου
Επιμέλεια Σελίδας: Πάνος Αϊβαλής - kepeme@gmail.com...............................................................................
δ/νση αλληλογραφίας: Μεσολογγίου 12 Ανατολή Νέα Μάκρη 190 05, τηλ. 22940 99125 - 6944 537571
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
«O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό…». Γκαίτε
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Powered By Blogger

Κυριακή 4 Φεβρουαρίου 2018

Ένα από τα πρώτα κι ένα από τα τελευταία γραπτά του Σπύρου Ασδραχά

Από το 1957 στο 2017…

Ένα από τα πρώτα κείμενα  του Ασδραχά δημοσιεύεται στην ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ (Μάρτιος 1957, αρ. 27). Πρόκειται για «δυο μαρτυρίες από την τουρκοκρατία».  Τις εντόπισε ερευνώντας το Αρχειοφυλακείο  Λευκάδας . Τις ανέδειξε , σχολίασε και μαζί με άλλα τεκμήρια διαμόρφωσε το  αφήγημά του για τις σχέσεις αρματολών-κλεφτών και τη σημασία τους στην Επανάσταση του 1821.
Ένα από τα τελευταία – ίσως και το τελευταίο – είναι το προλογικό  σημείωμα στο ημερολόγιο της ΑΥΓΗΣ  και των ΑΡΧΕΙΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ για τα «100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση . Αφίσες των πρώτων χρόνων της σοβιετικής εξουσίας» .  Πρόκειται για ένα πυκνό κείμενο , που γίνεται ακόμη πυκνότερο, υπάρχουν σχετικές προσλαμβάνουσες.
Το FRACTAL παραθέτει και τα δυο κείμενα , που χωρίζουν εξήντα χρόνια και 14 τόμοι  εμβληματικού συγγραφικού έργου.  Για μια άμεση γνωριμία αφενός με το νεαρό ερευνητή Ασδραχά και αφετέρου με το δάσκαλο ,  όταν πια  δεν είναι σε θέση να γράφει ο ίδιος και να δημοσιεύει. Αλλά μόνο να υπαγορεύει , εξαιτίας των ματιών του.

Το εξώφυλλο και η πρώτη σελίδα του άρθρου του Ασδραχά στην ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ

Α ) Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

«Δυο μαρτυρίες από την τουρκοκρατία»
«Στη  νεοελληνική λαϊκή επιστολογραφία εντάσσεται και  μια κατηγορία επιστολών που μέχρι σήμερα δεν προσέχτηκε σε ικανοποιητικό βαθμό. Είναι γραφτά που εξωτερικά επιδέχονται το  χαρακτηρισμό «υπηρεσιακά», αλλά στην ουσία πρόκειται για πραγματώσεις εκφραστικές, κατά τις οποίες επιτελείται όλη ,η διεργασία του λαϊκού λόγου. Παράλληλα διατηρούν απόλυτα την αξία της άμεσης μαρτυρίας και καθίστανται βασικές πηγές της νεοελληνικής ιστορίας στο κεφάλαιο του αρματολισμού και της κλεφτουριάς, που, έξω  από  τον πολύτιμο πληροφοριακό τους χαρακτήρα, παρέχουν τη δυνατότητα για ανεπίληπτη διάγνωση του συναισθηματικού βίου των κλεφτών και αρματολών κατά τρόπο αυθεντικότερο πολλές φορές από τα κλέφτικα τραγούδια. Τα κείμενα τούτα Αποτελούν το πρώτο υλικό για την αισθητική αποτίμηση συνθετικότερων επιτεύξεων λαϊκού λόγου και για τη διεύρυνση των επί μέρους στοιχείων τους, πού λόγοι αγωγής ή και χρονικής απόστα- σης δεν επιτρέπουν στο σύγχρονο μελετητή ορθή αντιμετώπιση. Πρόχειρα σημειώνουμε πως το φαινόμενο Μακρυγιάννη είναι ανεπίδεκτο ορθής ερμηνείας χωρίς τη γνώση τέτοιων κειμένων.
Τα δύο κείμενα που παρουσιάζουμε σήμερα, από τις καλύτερες περιπτώσεις δημοτικού λόγου, διατηρούν όλη την εκφραστική αμεσότητα, ενώ σύγχρονα αποτελούν αυθεντικά ντουκουμέντα για τη διάγνωση της νοοτροπίας του κλέφτη (γράμμα Ραφτογιάννη) ή τά κίνητρα που οδηγούν στην κλεφτουριά (γράμμα Παραβόλα). Επί μέρους πληροφοριακά στοιχεία (Παραδόλας, στ·. 17 κ. έ.) χαρακτηριστικά για τις σχέσεις  αρματολού και κλέφτη  ή του κλέφτη προς το λαό ( Ραφτογιάννης  14 κ. έ., Παραβόλας 7, 29, κ. έ.), βαρύνουν απο φασιστικά στην αξιολόγησή τους. Βασανισμένη σύγκριση πλήθους τέτοιων μαρτυριών επιτρέπουν αντικειμενική εξεικόνιση του βίου  των κλεφτών, απαλλαγμένη από αντιιστορικές σκοπιμότητες. Η μαρτυρία ενός που ήξερε τα πράγματα (Κούμας, Ιστορία των ανθρωπίνων πράξεων, τ. ΙΒ’ , 543 κ. έ.), ότι «οι άνδρες ούτοι, των οποίων επηνέθη παρά πολλών δικαίως η ανδρία, παρά ταύτην δεν εγνώριζον άλλον ηρωϊσμόν» δεν απομακρύνεται καθόλου από την αλήθεια, αντίθετα επαληθεύεται ολοένα  από αυθεντικές πηγές. Δεν είναι εδώ ό τόπος ν’  ανιαπτυχθεΐ το θέμα, απλώς μόνο παρουσιάζουμε τα κείμενα σαν εκφραστικά επιτεύγματα και άμεσες μαρτυρίες από την Τουρκοκρατία, με τον απαραίτητο ιστορικό σχολιασμό.
[Και τα δυό έγγραφα βρίσκονται στο Αρχειοφυλακείο της Λευκάδας στο φάκελλο «Amministrazione del  Governo Provisorio di Santa Maura. Filza Lettere confinazione dal 9 Febraro 1799 al 4 Ottobre 1802». Το γράμμα τοΰ Παραβόλα έχει αριθμό πρωτοκόλλου 1, αλλά δίχως ημερομηνία και χρονολογία, η όποια τοποθετείται στα 1799 (αρχή του φακ.). Του Ραφτογιάννη  άριθ. πρωτοκ. 11. Και τα δυό γραμμένα σε δίφυλλα.  Αποκαθιστούμε  ορθογραφία και στίξη, διατηρούμε τούς στίχους πρωτοτύπου /, τα προσθετέα θέτουμε σε παρενθέσεις (), τις αναπτύξεις σε αγκύλες [] και σημειώνουμε τα φύλλα σε τ. ν. Παρέχεται δείγμα από το γράμμα του Ραφτογιάννη: στ. 25 «οπουναπνεμερα κε η πηστηκη τροηρου άμμου βασταν /26 τα ποδαρηα ολη τη νηχτα…»].
[Φ. 1 τ. ]  Έκλα (μ) πρότατοι άφε (ν) τάδες της  Ά γι (ο) μαύρας  τήν έκλα (μ) πρ/2ότη σας δουλικώς προσκυνώ καί μέ τό ταπεινό μου/3 γράμμα σάς φανερώνω: τί  μεγάλα κάζα έκα/4μα εις τούς τόπους σας καί μέ κυνηγάτε; Έγώ δέν ε/5πήρα κανενός μίγια κότα στανικώς, όξου  ά μέ/6 φίλεψε κανένας. Μέ τή (ν) Τουρκιά όπού έχω νά κά/7μω), μου έπήρανε δυό – τρεις φορές τό γεΐδος μου καί/8 μέ κυνηγάνε καί μένανε καί τούς πειράζω καί γώ./9. Τώρα έγώ μέ τούς τόπου (ς) σας δέν έχω νά κάμω,/10 μούνε μού έρχεται παράπονο, οπού δίχως νά/11 σάς πειράζω νά μέ κυνηγάτε, όπού μ’ έχετε πα/12τριώτη καί θενά μέ κάμετε νά τήν άφήκω/13 τή (ν) πατρίδα μου. Καί  λέτε οπώς σάς στενεύει ο κα/14πετάν Χρίστος καί σάς λέγει νά τοΰ δώκετε θέ/15λημα νά μέ κυνηγήσει μέ Τούρκους μέσα στούς τόπου (ς) σας. Δότε του νά φέρει καί Τούρκους μέσα/16 εύτοΰ, νά σάς προδώκει τή χώρα ωσάν καί πρώτα-/17  Καί σάς λέγει οπώς μέ φυλάτε καί εύτοΰ μέσα καί δέ (ν) /18 τού λέτε όπως μέ φυλάγει ό γίδιος ,  ώσά(ν) καί πέρσι,/19 οπού μ’ εβανε νά χαλάσω τά τζεφτουλίκια του πα/20σά. Καί  τώρα αύτήνοι μέ φυλάνε, διατί  άνί  μέ/21 κυνηγήσουνε, τούς σκοτώνω τά βόδια του (ς) καί τού (ς) άνθρώπους του (ς)-καί τά γεννήματά τους τά καίγω/23 καί ο,τι μπορέσω θενά τούς κάμω. Καί δώ ΙΦ .1 ν·1 γεί/24μαι καί άς μέ κυνηγήσει.
Νά κάμει ζάπι τον έδικό/5 του το(ν) τόπο, όχι χαλεύει νά ζαπίσει καί τής έ/κλα (μ) πρότη (ς) σας τούς τόπους. Δέ (ν) του λέτε νά πάγει/27, στο (ν) τόπο του ο καθένας; Τί σάς έφορτώθηκε καί πολεμάγει νά ορίσει το (ν) τόπο σας και σάς λέ/28 οπώς όποιος μου δίνει ψωμί νά τόνε κυνηγάτε; Έ /29γώ, μου δίνει ‘ολος ό κόσμος ψωμί. Διατί ά δέ μοΰ δώ/30κει, του σκοτώνω το βόδι του γή το  μουλάρι του γή  τ’ άλο./31γό του γή καί τον ίδιο φυλάγω μες στή (ν) πόρτα του/32 καί τόνε σκοτώνω. Τώρα γή  Έκλαμπρότη σας το γνωρίζετε, μούνε θέλετε νά παιδεύετε/33 τούς ραγιάδε (ς) σας καί σάς περικαλώ νά μήν άκοΰ/34τε τά μονοφι (λί) κικα ψέματα καί παιδεύετε/35 τούς γειτόνου (ς) σας, διατί εγώ θενά κάμω ό,τι/36 νά μπορέσω έκεί οπού μου έπήρανε το γείδος/37 μου. Καί γή Έκλα (μ) πρότη σας κάμετε όπως ορίζε/38τε. Καί  άνίσως καί σάς γράφω καί κανένα ένα/39ντίο, άς έχω καί συμπάθειο, διατί είμαι γιδιώτης./40 Καί το γράμμα μου νά το  διαβάσετε  όλοι γοί άφε (ν) τά/41 δες σάς περικαλώ καί άνίσως έκαμα κακό, άς/42 το ευρώ καί όποιονε έβλαψα νά μου το φανερώσετε/43 καί κείνονε οπού μέ κυνηγάγει νά τόνε ξέρω./44
Γιάννης Παραβόλας/45
Ιδικό (ς) σας πά (ν) τα»

Η επιστολή χωρίς την αρίθμηση των στίχων, τις παρενθέσεις και τις αγκύλες:
«Τi  μεγάλα κάζα έκαμα εις τους τόπους σας και με κυνηγάτε; Εγώ δεν επήραξα κανενός μίνια κόττα στανικώς, όξου α με φιλέψη κανένας. Με τη(ν) Τουρκιά, οπού έχω να κάμω, μου επήρανε δύο τρεις φορές το γείδος μου και με κυνηγάνε και μένανε και τους πειράζω κ’ εγώ. Τώρα εγώ με τους τόπους σας δεν έχω να κάμω, μούνε μου έρχεται παράπονο, οπού δίχως να σας πειράξω να με κυνηγάτε, οπού μ’ έχετε πατριώτη και θε να με κάμετε να την αφήκω τη(ν) πατρίδα μου -και λέτε όπως σας στενεύει ο κεπετάν Χρίστος και σας λέγει να του δώκετε θέλημα να με κυνηγήση με Τούρκους μέσα στους τόπους σας. Δώτε του να φέρει και Τούρκους μέσα ευτού να σας προδώκη τη χώρα, σαν και πρώτα. Και σας λέγει όπως με φυλάτε ευτού μέσα και δεν του λέτε όπως με φυλάγει ο γίδιος, ωσάν και πέρσι, οπού μ’ έβανε να χα­λάσω τα τσιφλίκια του πασά και τώρα αυτείνοι με φυλάνε, διατί άνι με κυνηγήσουνε, τους σκοτώνω τα βόδια τους και τους ανθρώπους τους και τα γεννήματά τους τα καίγω και ό,τι μπορέσω θε να τους κάμω κ’ εδώ γείμαι κι ας με κυνηγήση. Να κάμη ζάπι τον εδικό του τόπο, όχι χαλεύει να ζαπίση και της εκλακλαμπρότης σας τους τόπους.
Δεν του λέτε να πάγη στον τόπο του ο καθένας; Τι σας εφορτώθηκε και πολεμάγει να ορίση τον τόπο σας και σας λέγει, όπως όποιος μου δίνει ψωμί να τόνε κυνηγάτε. Εγώ μου δίνει όλος ο κόσμος ψωμί, διατί α δε μου δώκη, του σκοτώνω το βόδι του, γή το μουλάρι του, γή τ’ άλογό του, γή και τον ίδιο. Φυλάγω μες στη πόρτα του και τόνε σκοτώνω. Τώρα γη εκλαμπρότη σας το γνωρίζετε, μούνε θέλετε να παιδεύετε τους ραγιάδες σας και σας περικαλώ να μην ακούτε τα μοναφιλίκικα  ψέματα και παιδεύετε τους γειτόνους σας, διατί εγώ θε να κάμω ό,τι να μπορέσω εκεί, όπου μου επήρανε το γείδος μου και γη εκλαμπρότη σας κάμετε όπως ορίσετε. Και ανίσως και σας γράψω  και κανένα ενάντιο, ας έχω και συμπάθιο, διατί  είμαι  γιδιώτης. Και το γράμμα μου να το διαβάσετε όλοι γοι αφεντάδες σας περικαλώ και άνι σας έκαμα κακό, ας το εύρω. Και όποιονε έβλαψα να μου το φανερώσετε και κείνονε όπου με κυνηγάει να τόνε ξέρω».
Σημ. Το γράμμα αυτό χρησιμοποιήθηκε και από άλλους ιστορικούς .  Ο κλεφταρμοτολός  Γιάννης Παράβολας  απευθύνεται στους «εκλαμπρότατους αφεντάδες της Αγίας Μαύρας» ,  επειδή αυτοί υπάκουσαν στον αρματολό της Στερεάς καπετάν Χρίστο (Κατσικογιάννης  ίσως το επώνυμο)  να καταδιωχθεί και να εκδιωχθεί  ο Παράβολας από τη Λευκάδα .
Η δεύτερη επιστολή , η οποία παρατίθεται στη συνέχεια της έρευνας του Ασδραχά και παραλείπεται εδώ,  προέρχεται  από  τον Ραφτογιάννη ,πρώην κλέφτη στη Λευκάδα και μετά αρματολό στην υπηρεσία του Αλή Πασά ,  δείχνει τη διαδοχή των δυο ιδιοτήτων  μεταξύ κλεφτουριάς και αρματολισμού.  Ακριβώς στη σχέση αυτή θα επανέλθει ένα χρόνο μετά στην ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ ο Ασδραχάς  (αρ. 39, Μάρτης 1958) για να συγκροτήσει το ιστορικό σχήμα του.
Για την ιστορία των «δυο μαρτυριών από την τουρκοκρατία » έχουν προηγηθεί τρία ακόμη δημοσιεύματα του Ασδραχά (1955-1956) στα περιοδικά ΝΕΟΝ ΑΘΗΜΝΑΙΟΝ και ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ (για τους αρματολούς  Καστανά και Σταθά , κα΄θώς και για τον ¨κλέφτη Ανδρούτσο».  Ενώ το 1957 κυκλοφορούν η εισαγωγή και τα σχόλιά του στ΄  Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη.

Το εισαγωγικό σημείωμα Ασδραχά στο ημερολόγιο για την Οκτωβριανή Επανάσταση

Β ) ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

«1917 μια επέτειος που διαρκεί» 
Η ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ του 1917 δεν ήταν το αποτέλεσμα της μερικευμένης υπερσυγκέντρωσης που είχε επισημάνει ο Λένιν στο έργο του Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία, αλλά η εφαρμογή στην πράξη μια άλλης θεωρίας που είχε ήδη διατυπώσει: ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού.
Με δυο λόγια, η Επανάσταση ήταν αποτέλεσμα της αποδιάρθρωσης που συνεπέφερε ο A’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Ρωσία αποτελούσε τον αδύναμο κρίκο, και το φυσικό επακόλουθο ήταν η Βιομηχανική Επανάσταση να μην ολοκληρωθεί ποτέ από τη ρωσική αστική τάξη. Και όλα τούτα σε μια Αυτοκρατορία όπου σχεδόν συνυπήρχαν όλα τα πολιτισμικά στάδια της Ιστορίας. Στη συνέχεια, ό,τι αποκλήθηκε σταλινισμός ήταν η απόρροια μιας μακραίωνης κατάστασης όπου οι ισχυρές δομές -ανάμεσά τους και η Εκκλησία- ήταν ελάχιστες, με ό,τι αυτό μπορούσε να συνεπάγεται. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος μετέφερε το σοβιετικό μοντέλο σε κατεχόμενες χώρες, χωρίς να ληφθεί υπόψη η ετερομορφία καθεμιάς από αυτές.
Στη σημερινή εποχή, οι θεωρητικές κυρίως εκτινάξεις σε όλους τους τομείς, ακόμη και στην τέχνηπαρά τα κλισέ του Ζντάνοφ, κατά τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, έχουν λησμονηθεί ακόμη και από εκείνους που θα αποτελούσαν τους κληρονόμους των θετικών καταλήξεων του 1917.
Τα εκατό χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης ανάγονται σε μια πολύτροπη ιστορική περιοδολόγηση.Έχει κλείσει αυτή η περίοδος τελεσίδικα; Υπενθυμίζω ότι οι διάρκειες, σύμφωνα με τον Φερνάν Μπρωντέλ, μικρές, μεσαίες και μεγάλες, εισχωρούν η μία στην άλλη. Έχει λοιπόν τερματιστεί; Νομίζω πως όχι: απομένει να δούμε τη μετατροπή της αποδιάρθρωσης που συνεπέφερε στην κοινωνία και στην οικονομία ο μεταβιομηχανικός καπιταλισμός σε μια νέα τοξικότητα, η οποία ίσως να έχει να διδαχθεί όχι μόνο από το 1917, αλλά και από τον ουτοπικό σοσιαλισμό και συνάμα από τον οικονομικό ρομαντισμό.»

______________

Δεν υπάρχουν σχόλια: