του Χάουαρντ Ζιν: Η «κοινωνική ιστορία της Αμερικής από την εποχή του Κολόμβου ώς τις αρχές του 21ου αιώνα»

*Howard Zinn (Χάουαρντ Ζιν - 1922-2010)
Από την Ιστορία στην πράξη. Η δράση των πολιτών ως προϋπόθεση της δημοκρατίας
μτφρ.: Αρης Λασκαράτος,
εκδόσεις Αιώρα,  σ. 91, 10 ευρώ

Συγγραφέας ενός διάσημου ιστοριογραφικού έργου, της «Ιστορίας του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών», που είναι, όπως το διευκρινίζει ο υπότιτλός του, η «κοινωνική ιστορία της Αμερικής από την εποχή του Κολόμβου ώς τις αρχές του 21ου αιώνα», ο Howard Zinn θεωρεί πως η ανάγνωση και η ερμηνεία του παρελθόντος δεν συνιστά μόνο έναν εύγλωττο οδηγό για τον προσανατολισμό μας στο παρόν, αλλά κι ένα εργαλείο για να παρέμβουμε στα τεράστια (και τερατωδώς άλυτα) ζητήματα της εποχής μας. Ο τόμος Από την Ιστορία στην πράξη (από τις εκδόσεις Αιώρα κυκλοφορεί και η Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών) αποτελείται από τρία κείμενα: από την ομιλία που ο εκφώνησε Ζιν πριν από έναν περίπου χρόνο στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας και από δύο εκτενείς συνεντεύξεις του στον Κωστή Παπαϊωάννου και στη Σώτη Τριανταφύλλου.

Τι ακριβώς σημαίνει η ρήση τού Ζιν ότι η ιστορική γνώση μπορεί να μετατραπεί σε ριζοσπαστική πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση των διογκωμένων κοινωνικών προβλημάτων του καιρού μας; Δεν πρέπει να φανταζόμαστε, υπογραμμίζει ο ιστορικός, πως οι άνθρωποι της πολιτικής, της οικονομικής και της στρατιωτικής εξουσίας, που καθορίζουν συχνά την τύχη μας, έχουν ατελείωτη δύναμη, ικανή να τους θωρακίσει έναντι οιασδήποτε απειλής.

Αν σκεφτούμε ιστορικά, θα διαπιστώσουμε πως όταν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 οι αγρότες της Καλιφόρνιας μποϊκοτάρισαν τα σταφύλια, κατόρθωσαν να εξαναγκάσουν τις μεγάλες εταιρείες αγροτικών προϊόντων σε σημαντικές παραχωρήσεις, ενώ όταν οι Αμερικανοί στρατιώτες άρχισαν να αντιδρούν στη συνέχιση της παρουσίας των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, σταμάτησε ο πόλεμος. Αν ξέρουμε, λοιπόν, το εύρος και την αποτελεσματικότητα των κοινωνικών δράσεων του παρελθόντος, μπορούμε να οργανωθούμε αναλόγως και στο παρόν, αλλάζοντας δομές που μοιάζουν προσωρινά αμετακίνητες και αιώνιες.

Ο Ζιν θα συμπληρώσει πως ο περιορισμός των παραδοσιακών ιστοριογράφων στα μεγάλα γεγονότα (στους πολέμους και στις αμιγώς πολιτικές πράξεις) στέρησε την επιστήμη τους από τη δυνατότητα να κατανοήσει και να εξηγήσει την καθημερινή ζωή, πιάνοντας τον σφυγμό του συνηθισμένου, μέσου ανθρώπου. Με πλήρη συνείδηση της ανάγκης για πολιτικό αγώνα, την οποία διατήρησε στο ακέραιο μέχρι και τον πρόσφατο θάνατό του, ο Ζιν δεν θα διστάσει να παρομοιάσει τον εαυτό του με τον Σωκράτη και να δηλώσει ευθαρσώς: «Ελπίζω να είμαι μια αλογόμυγα για το κατεστημένο, αλλά για τους περισσότερους Αμερικανούς ελπίζω να είμαι ένα άλλο είδος ζώου ή εντόμου. Θέλω να κεντρίζω τους ηγέτες της χώρας. Δεν θέλω να κεντρίζω τον αμερικανικό λαό, ο οποίος εξαπατάται από τη χώρα του».

* εφημ. "Ε" - Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 26 Μαρτίου 2010  του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου

**Δείτε  και στο: www.howardzinn.org.

                           *  *  *
                "Ηθελα να αλλάξω τον κόσμο".

Ο Χάουαρντ Ζιν ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, συγγραφέας και ακτιβιστής, έγινε γνωστός στην Ελλάδα με το θεατρικό έργο του "Ο Μάρξ στο Σόχο" - που παίχτηκε για πέντε συνεχείς χρονιές - και στη συνέχεια από την έκδοση του μνημειώδους έργου και διεθνούς best seller "Η ιστορία του λαού των ΗΠΑ". Εφυγε από την ζωή στις 28 Ιανουαρίου 2010 σε ηλικία 87 ετών.

Τον Μάιο του 2009 ο Ζιν επισκέφθηκε την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη -προσκεκλημένος των Εκδόσεων ΑΙΩΡΑ και του ΕΚΕΒΙ στο πλαίσιο της 6ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης- και μίλησε με θέμα: " Η δράση των πολιτών ως προϋπόθεση της Δημοκρατίας".

Στο βιβλίο αυτό συνυπάρχουν αρμονικά τέσσερα κείμενα: η ομιλία του, οι συνεντεύξεις του στον Κωστή Παπαΐωάννου και στη Σώτη Τριανταφύλλου, καθώς και ένα προσωπικό κείμενό του.

Το πολυεπίπεδο αυτό υλικό φωτίζει τις ιδέες και την προσωπικότητα του Χάουαρντ Ζιν που αναδεικνύεται ακούραστος, μαχητικός και αισιόδοξος.

Με την πεποίθηση ότι η Ιστορία είναι ένας τρόπος όχι μόνο να κατανοούμε το παρελθόν, αλλά και να δρούμε στο παρόν και με βαθιά γνώση της πολιτικοκοινωνικής πραγματικότητας, διερευνά τη φύση της Δημοκρατίας και τις εκφάνσεις της, τονίζει τη δύναμη των κοινωνικών κινημάτων και οραματίζεται μια παγκόσμια κοινότητα χωρίς εθνικά σύνορα.

Είναι αυτός ο συνδυασμός γνώσης, ήθους και ανταγωνιστικότητας που, όπως σχολιάζει ο Νόαμ Τσόμσκι, συνέβαλε σημαντικά στην αφύπνιση και στην αλλαγή του τρόπου που ζει και σκέφτεται μια ολόκληρη γενιά στην Αμερική.

Οπως τονίζει στην εισαγωγή του ο Αρης Λασκαράτος, υπεύθυνος των Εκδόσεων "Αιώρα", "απλός, άμεσος, ήπιος αλλά και ακλόνητος στα πιστεύω του, ο Χάουαρντ Ζιν μιλάει στην ψυχή τω ανθρώπων. Ισως γι' αυτό καταφέρνει να εμπνέει και να κινητοποιεί, από την εποχή της ενεργής συμμετοχής του στο κίνημα για τα κοινωνικά δικαιώματα τη δεκαετία του '50 και αργότερα στο αντιπολεμικό κίνημα του Βιετνάμ μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα.

Ακούραστος, μαχητικός και αισιόδοξος, στα 87 του, ήρθε για να μας θυμίσει ότι η κοινωνική δικαιοσύνη και η ελευθερία κατακτούνται μέσα από τις καθημερινές επιλογές όλων μας, ότι η δύναμη των λίγων βασίζεται στην αδράνεια των πολλών. Οτι δεν υπάρχουν δικαιολογίες, ότι μπορούμε και οφείλουμε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο.

Ο τίτλος του βιβλίου, "Από την Ιστορία στην πράξη", παραπέμπει άμεσα στη στάση ζωής του Χάουαρντ Ζιν, όπως εκφράζεται με τα ίδια του τα λόγια: "Δεν έγινα ιστορικός επειδή ήθελα να περάσω τη ζωή μου σε μια αίθουσα διδασκαλίας και να πηγαίνω στις ετήσιες συναθροίσεις των ιστορικών, που διαβάζουν σημαντικές επιστημονικές ανακοινώσεις ο ένας στον άλλο.

 Εγινα ιστορικός για έναν πολύ ταπεινό λόγο:

Ηθελα να αλλάξω τον κόσμο. Οπότε, ήθελα η Ιστορία να κάνει κάτι γι' αυτά που γίνονται στον κόσμο. Δεν ήθελα να μπω στο παρελθόν, όπως πολλοί ιστορικοί, που μπαίνουν στο παρελθόν και δεν επιστρέφουν ποτέ. Τους χάνεις... Σε χάνουν... Εγώ ήθελα να μπω στην Ιστορία και να μάθω για το παρελθόν και να δω πώς το παρελθόν μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα του παρόντος".