* on-line.gr *

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Editorial: Το περιοδικό μας ξεκίνησε από τον Πάνο Σ. Αϊβαλή, δημοσιογράφο πριν είκοσι δυο χρόνια [1996] με μοναδικό σκοπό την παρουσίαση όλων των τάσεων της Λογοτεχνίας -ελληνικής και ξένης- με κύρια έμφαση στην ελληνική λογοτεχνία και ποίηση. [ http://genesis.ee.auth.gr/dimakis/Yfos/Yfos.html ]
Η Φωτό Μου
Επιμέλεια Σελίδας: Πάνος Αϊβαλής - kepeme@gmail.com...............................................................................
δ/νση αλληλογραφίας: Μεσολογγίου 12 Ανατολή Νέα Μάκρη 190 05, τηλ. 22940 99125 - 6944 537571
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
«O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό…». Γκαίτε
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Powered By Blogger

Δευτέρα 9 Φεβρουαρίου 2015

Ένα ουσιαστικό ερώτημα - Είναι ο Καπιταλισμός Συμβατός με την Ηθική; του Θανάση Βακαλιού

   ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ*   

ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ**

James Capper, Doube U Scoop, 2010, βαμμένο σίδερο, 30 x 21 x 10 εκ.


ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΚΑΛΙΟΣ, 
Είναι ο Καπιταλισμός Συμβατός με την Ηθική; 
εκδόσεις Νήσος, σελ. 140


Στο υπό κρίση βιβλίο του, ο καθηγητής Θανάσης Βακαλιός θίγει ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα, που το συναντάμε πλέον και στην καθημερινή μας ζωή με ποικίλες εκδοχές: Εάν και κατά πόσο το καπιταλιστικό σύστημα είναι συμβατό με την ηθική ζωή και ειδικότερα με εκείνες τις ηθικές αρχές που τονίζουν κυρίως το πνεύμα της κοινωνικής ισότητας. Βέβαια, εννοούμε (και ο συγγραφέας το ξεκαθαρίζει αυτό από την αρχή) πάντα μια ηθική προσδιορισμένη από την ιδέα και την αρχή του Οικουμενικού ανθρωπισμού και κοινωνικής αλληλεγγύης, και μάλιστα όχι σε επίπεδο απλής πρόθεσης αλλά και καθημερινής πράξης.
Ο προβληματισμός ξεκινά από την παρούσα οικονομική και ανθρωπιστική κρίση στην ελληνική κοινωνία, που φυσικά συνδέεται με τη δομική κρίση όλου του καπιταλιστικού συστήματος, και τίθεται ως ένα βαθμό και υπό όρους ως αντιπαράθεση στην επιμονή πολιτικών και οικονομικών κύκλων ότι η πολιτική που ακολουθούσε τα τελευταία χρόνια η χώρα ήταν μονόδρομος για να μπορέσει να επιβιώσει.

Εξαρχής θα έλεγα ότι η εξαιρετικά θετική συμβολή του Θ. Β. στον όλο προβληματισμό είναι ότι εισάγει ισότιμα στον κύκλο των επιχειρημάτων τις αξιακές αναζητήσεις και παραδοχές (τί αρνούμαι αξιακά, τί δέχομαι, τί υποχρεούμαι να δεχθώ, πώς πρέπει να αντιστέκομαι). Δεν στέκεται μόνο στη δημοσιονομική και οικονομική διάσταση της κρίσης και στη στενοκέφαλη άποψη ότι προτεραιότητα πρέπει να δίνεται στην αντιμετώπιση της κρίσης μόνον υπό οικονομικούς όρους.
Η συζήτηση για το ηθικό άτομο ξεπερνά τον κύκλο των υποχρεώσεων των δικαιωμάτων του πολίτη, όπως προσδιορίζονται από τα αστικά συντάγματα. Το ηθικό άτομο κυρίως προσδιορίζεται στις κοινωνικές του διαστάσεις, ενώ με ειδικές επισημάνσεις αναγνωρίζεται ότι ο θεωρούμενος «καλός πολίτης», σ’ ένα αστικό καθεστώς, ουσιαστικά αποδέχεται τις νόρμες, τις υποχρεώσεις και τους περιορισμούς που διαμορφώνονται από το κεφαλαιοκρατικό σύστημα, τη φιλοσοφία του και το νομικό του πολιτισμό. Σε αυτό το σύστημα η αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας παραμένει ολοζώντανη, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο συνεχίζεται και οι πολιτικοί που εκφράζουν αυτό το σύστημα ή κινούνται στο πλαίσιό του, παίρνουν αποφάσεις στη βάση των διαμορφωμένων ταξικών συσχετισμών, εκόντες άκοντες.
Έτσι ο καταναλωτισμός (με όλα τα παρεπόμενά του) στον ύστερο καπιταλισμό, μέσω μηχανισμών χειραγώγησης, πιέζει το άτομο και το αλλοτριώνει φτωχαίνοντας διαρκώς το πνευματικό και ηθικό του περιεχόμενο. Επίσης στο πλαίσιο του ιδίου συστήματος συναντούμε ειδικές μορφές αλλοτρίωσης, όπως συμπεριφορές που στηρίζονται στη ρατσιστική ιδεολογία (έχουμε παραδείγματα πλέον και στη χώρα μας) ή συνδέονται με ένα είδος «ρατσιστικής αλληλεγγύης». Πρόβλημα επίσης έχει και η Δημοκρατία που «κατ’ όνομα» μόνον υπάρχει (όπως υπάρχει), ενώ πολιτικές και αποφάσεις επιβάλλονται από τα κυρίαρχα οικονομικά συμφέροντα.
Η θεμελιακή λοιπόν συμβολή του έργου είναι ότι προχωρεί στην ουσία του ζητήματος, ξεπερνώντας τις τυπικές συνταγματικές επιταγές και τους ποικίλους άλλους «εξωραϊσμούς» του καπιταλισμού και καταδεικνύει ότι αφού αυτό το σύστημα στηρίζεται στον αδιάκοπο ανταγωνισμό (τώρα μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο), στην εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας, στην τάση της μεγιστοποίησης του κέρδους και στη «μετάφραση» των πάντων στην αξία του χρήματος είναι δομικά ασύμβατο με την οικουμενική ανθρωπιστική ηθική και αλληλεγγύη! Επίσης, μέσω της παντοδυναμίας του χρήματος προκαλεί εκπτώχευση του περιεχομένου των προσωπικών και κοινωνικών σχέσεων από πλευράς πνευματικών και ηθικών αξιών.
Έτσι, έμμεσα δίνεται και η απάντηση στο δήθεν επιχείρημα του «αναγκαστικού μονόδρομου» της υπέρβασης της οικονομικής κρίσης με καπιταλιστικούς μόνον όρους. Ισότιμα τίθεται το ηθικό πρόταγμα (και με καντιανούς όρους) να αγωνίζεσαι προς κάποια άλλη διαμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων πέρα από τις καπιταλιστικές, όπου η εκπλήρωση των ηθικών ανθρωπιστικών καθηκόντων θα είναι εφικτή.

_________
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Η ΑΥΓΗ της Κυριακής" [Αναγνώσεις] 8 Φεβρουαρίου 2015
** Ο Φίλιππος Νικολόπουλος είναι δρ Κοινωνιολογίας-δικηγόρος, μέλος του διδακτικού προσωπικού Παν/μίου Webster.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ο Θανάσης Βακαλιός γεννήθηκε στο χωριό Εμμανουήλ Παπάς του νομού Σερρών. Στα εφηβικά του χρόνια συμμετείχε ενεργά στο εαμικό κίνημα. Σε ηλικία 15 χρονών έγινε γραμματέας της ΕΠΟΝ του χωριού του με 3.000 κατοίκους. Με την έναρξη του εμφυλίου διώχτηκε. Αγωνίστηκε από τις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Μετά την ήττα του ΔΣΕ βρέθηκε στη Βουλγαρία, στο Στρατόπεδο Μπερκόβιτσα. Εκεί έμεινε για λίγους μήνες. Αρχές του 1951 επιλέγεται από το κόμμα, καθώς και πολλοί άλλοι πρώην αντάρτες του ΔΣΕ, για τη μυστική στρατιωτική Σχολή 500 στην Πολωνία, που προορίζονταν να υπηρετήσουν τη γραμμή του κόμματος "Τα όπλα παρά πόδα". Το 1952 στέλνεται μαζί με άλλους στην Ουγγαρία, στην πόλη Οζντ, που λειτούργησε για ένα διάστημα, ως διαμεσολαβητικός σταθμός για παράνομη δουλειά στην Ελλάδα. Το 1952 με απόφαση του κόμματος αναλαμβάνει γραμματέας των νέων πολιτικών προσφύγων στην Ουγγαρία. Με πρωτόγνωρους, γρήγορους ρυθμούς μαθαίνει την ουγγρική γλώσσα. Εργάζεται ως στέλεχος της Κ.Ε. της ουγγρικής κομμουνιστικής νεολαίας (της DISZ) εκπροσωπώντας τους Ελληνες νέους. Γνωρίζει τη φοιτήτρια Χαρίκλεια Σιάκη. Μαζί κάνουν οικογένεια. Αποκτούν δύο αγόρια, τον Κώστα και το Γιώργο. Με παρότρυνση της Χαρίκλειας δίνει εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο. Σπούδασε φιλοσοφία και κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Eotvos Lorand της Βουδαπέστης. Παράλληλα σπούδασε για δύο χρόνια αρχαία ελληνική λογοτεχνία και βυζαντινολογία στο "Ελληνικό Ινστιτούτο" του ίδιου πανεπιστημίου. 
Φέρει τον τίτλο του υποψηφίου διδάκτορα των ανθρωπιστικών επιστημών της Ουγγαρικής Ακαδημίας Επιστημών (1971) και του διδάκτορα φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Eotvos Lorand (1973). Ως αναπληρωτής καθηγητής φιλοσοφίας δίδαξε θέματα φιλοσοφίας και κοινωνιολογίας στο Πολυτεχνείο Βουδαπέστης και σε άλλες πανεπιστημιακές σχολές της Ουγγαρίας. 
Το 1991 εκλέχτηκε αναπληρωτής καθηγητής κοινωνιολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (Δ.Π.Θ.) και τρία χρόνια μετά τακτικός καθηγητής κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης. Ανάπτυξε ευρεία ερευνητική δραστηριότητα ως κύριος ερευνητής και συντονιστής ερευνητικών προγραμμάτων. Είναι ομότιμος καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

Δεν υπάρχουν σχόλια: