Ο εκδότης Θάνος Ψυχογιός: "Τα βιβλία είναι συνυφασμένα με τη ζωή μου"

«Κανένα βιβλίο δεν γίνεται τυχαία μπεστ σέλερ»

Ο εκδότης Θάνος Ψυχογιός επιμένει στη σκληρή δουλειά και την πειθαρχία, ανοίγοντας πια και στον Εκο και στο διαδικτυακό βιβλίο τα εκδοτικά φτερά. Επαναλαμβάνοντας παρηγορητικά σε καιρούς δύσκολους πως, τελικά, ένα συγγραφικό ταλέντο δεν πάει χαμένο.

«Για να γίνει ένα βιβλίο ευπώλητο χρειάζεται, πέρα από το όνομα του συγγραφέα και το θέμα του έργου του, ένας δυνατός μηχανισμός υποστήριξης», πιστεύει ο εκδότης Θάνος Ψυχογιός.

Τα βιβλία είναι συνυφασμένα με τη ζωή του. Οι εκδόσεις, με τη μεγάλη απήχηση στο αναγνωστικό κοινό. "Δεν έτυχε, πέτυχε", επιμένουν οι συνεργάτες του. Οπως και να 'χει, είναι σαν να τον άγγιξε το μαγικό ραβδάκι του Χάρι Πότερ. Συνεχίζοντας την επιτυχημένη πορεία που ξεκίνησε με το "Αρωμα" του Ζίσκιντ, συνεχίστηκε με τον "Θεό των μικρών πραγμάτων" της Αρουντάτι Ρόι, "Το μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι" του ντε Μπερνιέρ και τα βιβλία του Μαχφούζ, τα e-books και τη μεγάλη εμπορική επιτυχία του Γιώργου Πολυράκη, του Κώστα Καρακάση και της Λένας Μαντά, ο εκδότης Θάνος Ψυχογιός επιμένει στη σκληρή δουλειά και την πειθαρχία, ανοίγοντας πια και στον Εκο και στο διαδικτυακό βιβλίο τα εκδοτικά φτερά. Επαναλαμβάνοντας παρηγορητικά σε καιρούς δύσκολους πως, τελικά, ένα συγγραφικό ταλέντο δεν πάει χαμένο.

Πάντα σήμαινε το βιβλίο για σας κάτι το τόσο σημαντικό;

Τα βιβλία είναι συνυφασμένα με τη ζωή μου. Από τότε που έμαθα να διαβάζω πάντα είχα δίπλα μου ένα βιβλίο και οι προτεραιότητες στη διαδρομή μου ήταν: σπουδές, οικογένεια, εργασία για επιβίωση και ανέλιξη, διάβασμα και μετά όλα τ' άλλα. Αν δεν εργάζομαι ή δεν ασχολούμαι με την οικογένειά μου, θα διαβάζω. Η σύζυγός μου έχει να λέει ότι "είσαι πάντα με ένα βιβλίο στο χέρι".

Οι εκδόσεις; Να ξετυλίξουμε απ' την αρχή το κουβάρι;

Μπορεί να διάβαζα πάντα αλλά ποτέ δεν είχα σκεφτεί να γίνω εκδότης. Αυτό έγινε, ουσιαστικά, τυχαία. Το 1971 είχα τελειώσει τη Θεολογική Σχολή και φοιτούσα στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ η αδελφή μου η Μαρία ήταν πρωτοετής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Επρεπε να βρούμε μια εργασία για να καλύπτουμε τα έξοδα μας. Η αδελφή μου προσλήφθηκε στις Εκδόσεις Πλειάς του αείμνηστου Μιχάλη Μεϊμάρη ως πωλήτρια βιβλίων και μύησε κι εμένα.

Σταδιακά δημιουργήσαμε ένα μικρό κεφάλαιο και τον Ιούλιο του 1972 νοικιάσαμε ένα γραφείο στον ημιώροφο της οδού Ακαδημίας 91-93. Σιγά σιγά προσλάβαμε κι άλλους πωλητές και προσπαθούσαμε να αναπτύξουμε τη μικρή μας επιχείρηση. Το 1977 η αδελφή μου αποχώρησε για να ασχοληθεί με κάτι άλλο κι εγώ εξακολούθησα να απασχολούμαι επαγγελματικά με την πώληση βιβλίων με δόσεις. Ηθελα πολύ να γίνω εκδότης αλλά προβληματιζόμουν τι είδους βιβλία να εκδώσω.

Τελικά το 1979, με την παρότρυνση και συνεργασία της συζύγου μου, τυπώσαμε τέσσερα παιδικά μυθιστορήματα βραβευμένων ξένων συγγραφέων. Αρχισα με την παιδική λογοτεχνία σκεπτόμενος να επενδύσω στην πνευματική καλλιέργεια των παιδιών, που θα ήταν οι μελλοντικοί αναγνώστες.

Το πρώτο βιβλίο που έγινε επιτυχία;

Το 1986 κυκλοφόρησε το "Αρωμα" του Πάτρικ Ζίσκιντ και έγινε εμπορική επιτυχία. Ακολούθησαν κι άλλα βιβλία με μεγάλη ανταπόκριση από τους αναγνώστες: η "Ιστορία χωρίς τέλος" του Μίχαελ Εντε, "Ο θεός των μικρών πραγμάτων" της Αρουντάτι Ρόι, "Το μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι" του Λουί ντε Μπερνιέρ, τα βιβλία του Ναγκίμπ Μαχφούζ, και άλλα.

Τι θα πρέπει να έχει ένα βιβλίο ή ένας συγγραφέας για να γίνει βιβλίο σας, συγγραφέας σας;

Λαμβάνουμε πολλά κείμενα από Ελληνες και ξένους συγγραφείς, τα οποία δίνουμε σε ειδικούς αναγνώστες για να τα αξιολογήσουν και να μας τα παρουσιάσουν με γραπτή αναφορά. Η εκδοτική μας ομάδα διαβάζει αυτά που μας προτείνουν προς έκδοση και κάνει τη δεύτερη επιλογή. Τέλος, τα στελέχη όλων των τμημάτων αποφασίζουν σε σύσκεψη ποια βιβλία θα εκδώσουμε. Ενα βιβλίο για να εκδοθεί πρέπει να έχει καλή δομή, ενδιαφέρουσα πλοκή, σωστή και στρωτή γλώσσα, θέμα και υπόθεση που να αφορούν τους αναγνώστες τού σήμερα και, ει δυνατόν, να διαβάζεται απνευστί!

Η μεγάλη επιτυχία για εσάς ήρθε με τον Χάρι Πότερ και ολοκληρώθηκε με τα ελληνικά. Αναμφισβήτητα είστε ο εκδότης που έχει γίνει πια το συνώνυμο του μπεστ σέλερ. Κατ' εσάς, συγκυρία, εκδοτικό ένστικτο, επιχειρηματικές κινήσεις σωστές;

Οταν ολοκληρώθηκε η σειρά του "Χάρι Πότερ" πολλοί διερωτήθηκαν: Τώρα τι θα κάνουν οι εκδόσεις "Ψυχογιός" χωρίς τον "Χάρι Πότερ"; Ομως εμείς είχαμε θέσει τις βάσεις για να απογειώσουμε το πρώτο καλό ελληνικό βιβλίο που θα ερχόταν στα χέρια μας, και η στιγμή δεν άργησε να έρθει. Η επιτυχία ενός βιβλίου είναι συνάρτηση όλων αυτών των παραγόντων που αναφέρατε, και όχι μόνο.

Χρειάζεται η κατάλληλη προετοιμασία και, όταν περάσει από μπροστά σου η μεγάλη ευκαιρία, να τη δεις και να την αξιοποιήσεις έγκαιρα. Επίσης, χρειάζεται η αναγκαία υποδομή για να προβληθεί κάθε βιβλίο στο κοινό στο οποίο απευθύνεται, η κατάλληλη τιμολογιακή πολιτική ώστε να έχει μια "σωστή τιμή" για όλους τους ενδιαφερόμενους (αναγνώστης - βιβλιοπώλης - εκδότης - συγγραφέας) και, τέλος, προαπαιτείται ένα καλά οργανωμένο δίκτυο διανομής, ώστε να μπορούν οι αναγνώστες να το βρουν παντού.

Αλήθεια, κύριε Ψυχογιέ, υπάρχει μηχανισμός ευπωλήτων ή όλα είναι τυχαία;

Τίποτε δεν είναι τυχαίο. Για να γίνει ένα βιβλίο ευπώλητο χρειάζεται, πέρα από το όνομα του συγγραφέα και το θέμα του έργου του, ένας δυνατός μηχανισμός υποστήριξης- μια ομάδα ανθρώπων που πιστεύει στην αξία του βιβλίου και είναι αποφασισμένη να εξαντλήσει όλα τα εργαλεία προώθησής του.

Υπάρχουν, βέβαια, και οι μικρομομφές. Λογοτεχνία συναισθηματική και εύπεπτη, γυναικείο αναγνωστικό κοινό... Παρότι μάλλον σας ακολουθούν κατά πόδας. Σε τίτλους, εξώφυλλα, θεματική...

Εκδίδουμε 180-200 βιβλία ετησίως και, απ' αυτά, τα 30-40 θα μπορούσαν να ενταχθούν στο είδος της λογοτεχνίας που αναφέρετε. Ομως, ας μην ξεχνάμε ότι αυτά ακριβώς τα βιβλία αποσπούν το αναγνωστικό κοινό από τα άλλα μέσα ψυχαγωγίας, όπως είναι η τηλεόραση, και χάρη σ' αυτά συντηρείται ο εκδοτικός κλάδος (συγγραφείς, μεταφραστές, επιμελητές, τυπογράφοι, βιβλιοδέτες, βιβλιοπώλες).

Προφανώς, όσοι πολύ εύκολα εξαπολύουν μομφές δεν γνωρίζουν το εκδοτικό μας πρόγραμμα. Αν το μελετήσουν καλύτερα θα διαπιστώσουν ότι μεγάλα ονόματα, όπως ο Ουμπέρτο Εκο, η Μάργκαρετ Ατγουντ, ο Χάουαρντ Τζέικομπσον (Βραβείο Βooker 2010), κ.ά. εντάχθηκαν στην εκδοτική μας εταιρεία, εκτιμώντας το κύρος και την αξιοπιστία μας.

Η άποψή σας για την ελληνική λογοτεχνία;

Υπάρχουν πάρα πολλοί Ελληνες που γράφουν? αρκετοί απ' αυτούς είναι αξιόλογοι και ορισμένοι πραγματικά σπουδαίοι λογοτέχνες, οι οποίοι τυγχάνουν μεγάλης υπόληψης και αποδοχής από τους αναγνώστες τους. Ομως, ο περιορισμός της ελληνικής γλώσσας δεν διευκολύνει τη γνωριμία τους με το παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό. Ετσι περιορίζονται στους αναγνώστες της Ελλάδας και της Κύπρου. Οσοι, δε, συγγραφείς είχαν την ευκαιρία να δουν το έργο τους μεταφρασμένο, ως επί το πλείστον εκδόθηκαν από ήσσονος σημασίας εκδοτικούς οίκους, χωρίς τη δυνατότητα ιδιαίτερης προβολής και προώθησης.

Ας ελπίσουμε ότι με τη χρήση των νέων τεχνολογιών (διαδίκτυο και συσκευές ανάγνωσης) η ελληνική πνευματική δημιουργία θα φτάσει και στον απόδημο ελληνισμό (που δεν είναι ευκαταφρόνητος). Επίσης θα δοθεί η δυνατότητα σ' εμάς τους Ελληνες εκδότες να μεταφράσουμε τα βιβλία των συγγραφέων μας και να τα προωθήσουμε μέσω του διαδικτύου στην παγκόσμια κοινότητα.

Το εκδοτικό τι σημαίνει για σας: επάγγελμα, χρέος, επιχείρηση, μεράκι, ψυχαγωγία, απόλαυση, τρόπο ζωής...

Ολα αυτά και κάτι παραπάνω: αποστολή! Είμαστε εδώ με έντονη την κοινωνική μας συνείδηση και το ενδιαφέρον για τους άλλους, και συνεισφέρουμε στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και σε κοινωφελείς οργανισμούς, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας.

Το 2010 από κοινού με τη συγγραφέα μας Λένα Μαντά διαθέσαμε τα έσοδα (58.780€) από το βιβλίο της "Δεν μπορεί θα στρώσει" στο ΚΕΘΕΑ-ΔΙΑΒΑΣΗ. Αυτό το ενδιαφέρον και η κοινωνική μας ευθύνη θα επιταθούν το 2011 αφού 10 λεπτά από κάθε πωληθέν βιβλίο μας θα διατεθούν με απόλυτη διαφάνεια σε διάφορους Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς.

Ελπίζουμε να συγκεντρώσουμε ένα ποσό της τάξεως των 150.000-200.000 €.

Στην αρχή δεν πιστεύαμε στην επιτυχία του "Χάρι Πότερ"

Πιστεύετε ότι ένα συγγραφικό ταλέντο μπορεί να πάει χαμένο;

Μια θετική απάντηση θα ικανοποιούσε αρκετούς που νομίζουν ότι είναι μεγάλα συγγραφικά ταλέντα αλλά δεν τους έχουμε ανακαλύψει. Ομως όχι? κανείς δεν πάει χαμένος. Οποιος έχει το χάρισμα του καλού συγγραφέα, αργά ή γρήγορα θα βρει τον δρόμο της αναγνώρισης και της καταξίωσης, τουλάχιστον από τους αναγνώστες.

Στις μέρες μας, το μεγάλο έργο μπορεί να γραφτεί;

Εχω την εντύπωση ότι είναι πολύ δύσκολο να γραφτεί σήμερα ένα σπουδαίο έργο. Αν εξετάσουμε τα τελευταία πενήντα χρόνια, θα διαπιστώσουμε πως έχουν εκδοθεί σημαντικά βιβλία αλλά λείπει το μεγάλο έργο. Μετά τον Τόμας Μαν και το "Μαγικό βουνό" δεν έχω να αναφέρω άλλο.

Αυτή είναι η άποψή μου και δεν εννοώ ότι σήμερα έχουν εκλείψει οι μεγάλοι συγγραφείς. Απλώς, αυτοί οι δημιουργοί δέχονται καταιγισμό ερεθισμάτων από το περιβάλλον τους και δεν προλαβαίνουν να τα ταξινομήσουν, να τα επεξεργαστούν, να τα αφομοιώσουν και ν' αποτυπώσουν την κοινωνία σε μνημειώδη έργα.

Συγγραφείς ή βιβλία που αποτέλεσαν για σας εκδοτική έκπληξη;

Τα βιβλία του Χάρι Πότερ. Στην αρχή δεν πιστεύαμε ότι θα γνωρίσουν τέτοια μεγάλη επιτυχία. Επίσης, τα βιβλία των Ελλήνων συγγραφέων μας με τις πολύ υψηλές, για τα ελληνικά δεδομένα, πωλήσεις.

Ελένη Γκίκα
elgika@pegasus.gr

* εφημ. "ΕΘΝΟΣ" 16.6.2011