Για ένα μυθιστόρημα που μάχεται την εξουσία
Το φετινό Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, που απονεμήθηκε στον 74χρονο Μάριο Βάργκας Λιόσα, βγαίνει από τη μεγάλη και δημιουργική μήτρα της Λατινικής Αμερικής.
Χαμογελαστός και εμφανώς ικανοποιημένος ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, στην πρώτη του μεγάλη συνέντευξη στη Νέα Υόρκη. Ηταν χθες το απόγευμα, λίγο μετά την αναγγελία της χαρμόσυνης είδησης.
Ο Περουβιανός συγγραφέας είναι ο μεγάλος και πολυφωνικός δημιουργός, που αποτύπωσε στο ογκώδες έργο του -περισσότερα από τριάντα μυθιστορήματα, θεατρικά και δοκίμια- το δράμα των λατινοαμερικανικών πληθυσμών: ανάμεσα στη δημοκρατία και τη δικτατορία, την ισπανική κυριαρχία και τον αγώνα για την ανεξαρτησία, το ινδιάνικο πολιτιστικό παρελθόν και το ευρωπαϊκό και μεταποικιακό πνεύμα. Γι' αυτό και είχε ήδη βραβευτεί (1994) με το «Θερβάντες», κορυφαίο λογοτεχνικό βραβείο του ισπανόφωνου κόσμου.
Το σκεπτικό τής Σουηδικής Ακαδημίας συνέλαβε χθες με ακρίβεια και διαύγεια τι επιτελεί, με όχημα τη λογοτεχνία, ο πρώτος Περουβιανός νομπελίστας: «Για τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τις διεισδυτικές εικόνες του για την αντίσταση, την εξέργεση και την ήττα του ατόμου». Το βραβείο συνοδεύεται από 10 εκ. σουηδικές κορόνες ή 1,5 εκ. ευρώ και θα του απονεμηθεί επισήμως στις 10 Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη. Ο προηγούμενος Λατινοαμερικανός νομπελίστας ήταν ο Κολομβιανός Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, το 1982.
Τη χαρμόσυνη είδηση ο Μάριο Βάργκας Λιόσα την πληροφορήθηκε τηλεφωνικώς στη Νέα Υόρκη, από τον μόνιμο γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας Πέτερ Ενγκλουντ.
Βρισκόταν στο διαμέρισμά του, στη Νέα Υόρκη, κι έτοιμος να βγει περίπατο στο Σέντραλ Παρκ. Το τελευταίο διάστημα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, στο Νιου Τζέρσεϊ.
Πολίτης του κόσμου
Την εικόνα που έχει ο ίδιος ο βραβευμένος για τον εαυτό του, την έχει περιγράψει σε μια αυτοπροσωπογραφία του:
«Ενας Περουβιανός που επιδιώκει να είναι πολίτης του κόσμου. Η αγάπη του είναι η λογοτεχνία, στην οποία αφιερώνει όλο σχεδόν τον χρόνο του. Αντιλαμβανόταν πάντα τη λογοτεχνία ως ένα στοιχείο της ανθρώπινης ελευθερίας, χωρίς την οποία η ανθρώπινη ζωή θα ήταν ανυπόφορη. Τώρα ζει μεταξύ Αγγλίας και Ισπανίας, όπου έχει πάρει την ισπανική υπηκοότητα, διατηρώντας ωστόσο το περουβιανό διαβατήριο. Εχει κατοικήσει στη Γαλλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
»Θα του άρεσε να ζει παντού και να γράψει πολλά μυθιστορήματα πριν πεθάνει. Η πολιτική εμπειρία του 1990, όταν έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία του Περού ενάντια στον Φουτζιμόρι, δεν είχε τύχη. Αλλά του δίδαξε πολλά πράγματα για τη χώρα του και για τους περιορισμούς, που γι' αυτόν είναι ανυπέρβλητοι, στο πεδίο της πολιτικής δράσης».
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του δεν ήταν εύκολα. Υπήρξε παιδί χωρισμένων γονιών -που επανένωσαν τη ζωή τους όταν είχε φτάσει στην εφηβεία-, εξού και τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε με τη μητέρα του και τον παππού του από τη μητρική μεριά. Γεννήθηκε στην περουβιανή πόλη Αρεκίπα, την οποία εγκατέλειψαν οικογενειακώς για την Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας.
Η συγγραφική σταδιοδρομία του ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του '50 με τη συλλογή διηγημάτων «The cubs and other stories» (1959). Τέσσερα χρόνια αργότερα θα γράψει το πρώτο του αριστούργημα, «Η πόλη και τα σκυλιά», στο οποίο μεταφέρει την εμπειρία του από τη στρατιωτική σχολή Λεόνσιο Πράδο, όπου έκανε τις πρώτες σπουδές του, μετά από προτροπή του πατέρα του. Περιγράφει συγκλονιστικά πώς οι νέοι σπουδαστές μεταμορφώνονται από «τρυφερές» προσωπικότητες σε πιόνια από μια ανηλεή στρατιωτική εξουσία. Οι στρατιωτικοί ενοχλήθηκαν επειδή το βιβλίο έβγαζε τα άπλυτά τους στη φόρα, ώστε έκαψαν χίλια αντίτυπά του.
Την ίδια εποχή θα ηγηθεί του λογοτεχνικού κινήματος «Boom» ή «Νέου Κινήματος», που θα προκαλέσει επανάσταση στα παραδοσιακά συμφραζόμενα της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Μετά την αποφοίτησή του από το στρατιωτικό περιβάλλον, ακολούθησε την κλίση του, σπουδάζοντας νομικά και φιλολογία στη Λίμα και στη μητρόπολη Μαδρίτη.
«Θα επικαλεστώ μια φράση του Μπαλζάκ από τον πρόλογο της "Ανθρώπινης Κωμωδίας": "Το μυθιστόρημα είναι η ιδιωτική ιστορία των εθνών". Είναι μια ακριβής περιγραφή για το τι μπορεί το μυθιστόρημα και δεν μπορεί η Ιστορία. Υπάρχει μια "μυστική" διάσταση της Ιστορίας που δεν γράφεται ποτέ από τους ιστορικούς», έχει εξηγήσει το πώς εννοεί τη συγγραφή του μυθιστορήματος. Επηρεασμένος από τις τραγωδίες του Σέξπιρ, τα έργα του Φόκνερ, τον «Δον Κιχώτη» και το τολστοϊκό «Πόλεμος και ειρήνη» δημιούργησε μια τεράστια τοιχογραφία της λατινοαμερικανικής ψυχολογίας.
Ποτέ δεν χαμήλωσε τον πήχη της λογοτεχνίας. Μέσα σε δεκαπέντε χρόνια έπεισε και τους πιο κακόπιστους κριτικούς ότι είναι ένας πλήρης συγγραφέας. Το 1966 το επιβεβαιώνει με το «Πράσινο Σπίτι», που εξελίσσεται σε δύο διαφορετικούς τόπους: την Πιούρα, μια μικρή πόλη στην έρημο της περουβιανής ακτής, και τη Σάντα Μαρία ντε Νιέβα, ένα χωριό χαμένο στην καρδιά της Αμαζονίας. Συνδετικός κρίκος και των δύο είναι το «Πράσινο Σπίτι», το θρυλικό πορνείο της Πιούρα: άντρο ακολασίας για τον ιερέα και τους πιστούς της, τόπος ξεφαντώματος και απαγορευμένων απολαύσεων για τους άντρες της περιοχής, αλλά και τους ξένους. Σ' αυτό βασίστηκε και το θεατρικό του «La Chunga», που παίζεται από πέρυσι με τεράστια επιτυχία από την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στο θέατρο «Επί Κολωνώ».
Από τη δεκαετία τού '80, ο Λιόσα αναγνωρίζεται διεθνώς. Η ωριμότητά του περνάει μέσα στον «Πόλεμο της συντέλειας του κόσμου» του 1981, μια συγκλονιστική μεταφορά για το καλό και το κακό. Εδώ, η ανθρώπινη φύση φανερώνεται μέσα στις φωτεινές και σκοτεινές της αντιφάσεις, ενώ η εξουσία του αποφασίζειν και τού διατάσσειν περιμένει να επιβραβεύσει και να ακυρώσει τις επιλογές του ατόμου.
Για τον Τρουχίλιο
Το 2002 καταδίκασε στη «Χρονιά του τράγου» τη στυγερή δικτατορία του Τρουχίλο, που βασάνισε τρία εκατομμύρια πολίτες της Δομινικανής Δημοκρατίας. Με αφορμή την ελληνική έκδοση, είχε επισκεφθεί και την Αθήνα.
Ιδού πώς περιέγραψε τον «γραφικό» δικτάτορα: «Στην αρχή δεν ήταν ένα τέρας. Μετατράπηκε σιγά σιγά σ' αυτό. Ο Τρουχίλιο ήταν η δομινικανική εκδοχή του "Καλιγούλα" του Αλμπέρ Καμί. Ολοι έχουμε επιθυμίες που, αν μπορούσαν να εκφραστούν με απόλυτη ελευθερία, θα μας έκαναν τέρατα. Η απόλυτη εξουσία που κατόρθωσε να συγκεντρώσει, του επέτρεψε να μετατρέψει όλες του τις επιθυμίες σε πραγματικότητα. Δεν πρέπει να επιρρίπτουμε ευθύνες μόνον στους δικτάτορες. Σ' όλες τις δικτατορίες υπάρχει συνενοχή από ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού». *
info: Τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά
**Από τον «Καστανιώτη»: «Μια ιστορία για τον Μάιτα», «Το ψάρι στο νερό», «Τα τετράδια του δον Ριγοβέρτο», «Επιστολές σ' ένα νέο συγγραφέα», «Η γιορτή του τράγου», «Το πράσινο σπίτι», «Ο παράδεισος στην άλλη γωνία», «Το παλιοκόριτσο», «Η πόλη και τα σκυλιά».
** Από τον «Εξάντα»: «Ποιος σκότωσε τον Παλομίνο Μολέρο;», «Ο Πανταλέων και οι επισκέπτριες», «Ο Λιτούμα στις Ανδεις», «Ο πόλεμος της συντέλειας του κόσμου», «Πότε πήραμε την κάτω βόλτα;»
**Από τον «Πατάκη»: «Οι Αρχηγοί», «Μητριάς εγκώμιο».
***Από τις εκδόσεις του Ινστιτούτου Θερβάντες: «Λογοτεχνία και πολιτική».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου